Kauanoe Kamanā
ʻO Dr. Kauanoe Kamanā kekahi o nā lālā i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo a ʻo ia nō ka Pelekikena. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Oʻahu a hānau ʻia ma Kalihi a me Kalamaʻula ma Molokaʻi. ʻO ia ka Luna Hoʻokele no ke kula hoʻokolohua ʻo Nāwahīokalaniʻōpuʻu, he kula kaiaʻōlelo hoʻokolohua P-20 o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. Ma ke ʻano he kumu a alakaʻi, hana pū ʻo ia me nā haumāna, nā kumu a me nā ʻohana no ka hoʻōla hou ʻana i ka ʻōlelo a me ka mauli ola Hawaiʻi ma Hawaiʻi. I ko Kauanoe manaʻo, he kuleana ko kākou ma ka hōʻoia ʻana i ke ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi no ko mua aku.
Pila Wilson
ʻO Dr. William H “Pila” Wilson kekahi o nā lālā i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Oʻahu ma hope o ka neʻe ʻana mai o kona mau mākua i Hawaiʻi ma hope o ke Kaua Honua ʻElua. He Polopeka ʻo Pila ma ke Koleke ʻŌlelo Hawaiʻi ʻo Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. He mākaukau kona ma ka pilinaʻōlelo Hawaiʻi, ka mōʻaukala o ka ʻōlelo Hawaiʻi, a me ka hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi. He mea nui kāna hana ma ka hoʻomohala i nā kānāwai mokuʻāina no ka hoʻonaʻauao ma ka ʻōlelo Hawaiʻi piha me nā kulekele pekelala e mālama a kākoʻo i ke ola o nā ʻōlelo ʻōiwi o ʻAmelika.
Larry Kimura
Ua ulu a nui ʻo Larry Lindsey Kimura ma Waimea i Kohala Hema ma nā 1940 me kona mau kūpuna, kekahi o nā mānaleo hope loa o kona kaiaulu. Ua aʻo ʻo ia i ka ʻōlelo Hawaiʻi no 40 a ʻoi makahiki ma nā Kulanui o Hawaʻi a he Polopeka nō ʻo ia ma Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani, ke Koleke ʻŌlelo Hawaiʻi o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. ʻO ia kekahi o nā lālā hoʻokumu hoʻi o ka ʻAha Pūnana Leo e kū mau nei.
Keawe Lopes
He Polopeka ʻo Dr. Keawe Lopes ma Kawaihuelani Center for Hawaiian Language ma ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa a ʻo ia nō ka hoʻolaukaʻi ʻo Ka Waihona A Ke Aloha, Ka Papahana a Hoʻoheno Mele. ʻO kona mākaukau ʻōlelo Hawaiʻi kekahi kahua ma kona hālau, Ka Lā ʻŌnohi Mai O Haʻehaʻe, i hoʻokumu ʻia me kāna wahine ma ka MH 2005. Ua hoʻopaʻa leo pū ʻo Keawe a ua lilo i moho ma ka Nā Hōkū Hanohano no nā ka Pā ʻŌlelo Hawaʻi me Ka Haku Mele.
Kīʻope Raymond
No Lahaina ʻo Kīʻope a ma Waiakoa, Kula, Maui ʻo ia e noho nei i kēia manawa me kāna wahine, ʻo Lisa Schattenburg-Raymond. Ua puka kā lāua mau keiki ʻelua, ʻo Kuaola a me Kaleʻa, mai ka Pūnana Leo ʻo Maui; na Kīʻope hoʻi i hoʻokumu i ia honua. Ua hoʻomaha loa ʻo Kumu Kīʻope mai kāna ʻoihana he Polopeka ʻŌlelo Hawaiʻi ma ke Koleke ʻo Maui Kulanui o Hawaiʻi. Akā, ma ka papa alakaʻi ʻAha Pūnana Leo, mau kona kōkua ʻana i ka hoʻōla ʻana i ka ʻŌlelo Hawaiʻi. Mahalo nui ʻo ia i nā mākua a me ka poʻe a pau o nā kaiaulu o ko Hawaiʻi pae ʻāina, a me ka poʻe a puni ka honua, i komo pū i ke aukahi hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi.
Hulilauākea Wilson
He mānaleo ʻo Hulilauākea Wilson. Ua puka ʻo ia mai ka Pūnana Leo a me ke Ke Kula ʻo Nāwahīokalaniʻōpuʻu ma ka MH 1999, ka papa mua loa ma hope 100 a ʻoi makahiki i hoʻonaʻauao ʻia ma o ka ʻōlelo Hawaiʻi. Ua puka pū ʻo ia me Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani a he kākoʻo kumu nō ʻo ia o ka Pūnana Leo o Hilo ma mua.
Ka Papa Hoʻokele
Ka‘iulani Laehā
ʻO Kaʻiulani Laehā ka luna hoʻokele o ka ʻAha Pūnana Leo, he hui ʻauhau ʻole Hawaiʻi nona ka nuʻukia, “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.” Ua komo pū mai ʻo ia i ka ʻAha Pūnana Leo ma ka makahiki 2018, e ʻauamo ana i ke kuleana hoʻokele hou i mea e kōkua aku ai i ka hoʻoulu ʻia o ka papahana.
Ma luna o nā makahiki he 38 o ko ka ʻAha Pūnana Leo hoʻomoe ʻana i ke ala hoʻonaʻauao ʻōlelo Hawaiʻi piha, e alakaʻi ana ʻo Kaʻiulani i ke ō a me ka hoʻonui ʻana i ka papahana mole paʻa, ʻo ia nō nā Pūnana Leo a me nā honua hou e hoʻopaʻa hou iho ai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ko mākou noho kanaka ʻana.
ʻAuamo nō ʻo Kaʻiulani i kēia mau kuleana hou ma luna o ke kahua i hoʻomoe mua ʻia ma kāna hana alakaʻi ʻana ma kekahi hui ʻauhau ʻole me kāna hana ma nā polokalamu me nā ʻōpio a me ka ʻimi kālā. Ua ulu mai kona mākaukau mai kāna hana ʻana ma ke ʻano he alakaʻi ʻōpio no kekahi mau polokalamu ʻōpio a i kona alakaʻi ʻana ma ke ʻano he luna hoʻokele o Pacific Links Hawaiʻi Foundation. Ma mua pono o kona hana pū mai ma ka ʻAha Pūnana Leo, ʻo ia nō ka luna ʻimi kālā o Kupu, kekahi o nā hui ʻauhau ʻole hanohano e hoʻoulu nei i nā ʻōpio ma ke kahu pono ʻana i ko kākou moʻomeheu me ka nohona. Ma loko o kona mau kuleana ʻoihana, ua kūpaʻa hoʻi ʻo Kaʻiulani ma luna o ka hoʻomākaukau ʻana i nā ʻōpio no ka ʻauamo pono ʻana i nā kuleana makua ma Hawaiʻi a ma ʻō aku.
Ua hānau a hānai ʻia ʻo Kaʻiulani ma Kuliʻouʻou a ma hope neʻe akula ʻo ia i Kahaluʻu, kahi āna me kāna kāne e hānai nei i kā lāua keiki. Ua puka ʻo ia mai ke kula kiʻekiʻe ʻo Kamehameha a he kēkelē laepua kāna ma ka māhele hoʻokele ʻoihana ma ke kālele ma ke kālā a me kekahi kēkelē Laeoʻo Māhele Hoʻokele ʻOihana.
Pōmaikaʻi ʻo Kaʻiulani i ka ulu ʻana i ka wā o ka hoʻohana hou ʻia ʻana o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kekahi mau wahi, ma muli hoʻi o ka nui kūpaʻa o nā kānaka i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo e alakaʻi ana i ke aukahi hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi. Ua ulu kona aloha i ka ʻōlelo Hawaiʻi me kona ʻiʻini e aʻo i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kona wā ʻōpiopio a ua hoʻomaka akula kona ala hoʻopaʻa ʻōlelo Hawaiʻi i kona wā ʻōpio. Ua ulu kona hoi i ke ola o kā kākou ʻōlelo a ke hāpai pū mai nei ʻo ia i ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ia ka ʻīkoi e Hawaiʻi ai ʻo Hawaiʻi no kākou.
K. Sean Kekina
ʻO K. Sean Kekina ka luna hoʻokō o ka ʻAha Pūnana Leo, he hui ʻauhau ʻole Hawaiʻi nona ka nuʻukia, “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.” Ua komo pū mai ʻo K. Sean i ka ʻAha Pūnana Leo ma ka makahiki 2019 ma ka ʻauamo ʻana i ia kūlana hou i ka ʻAha Pūnana Leo e hoʻoulu ana i nā kaiaʻōlelo Hawaiʻi.
Ma ka hana pū ʻana me ka Luna Hoʻokele Kaʻiulani Laehā, ʻo ke kuleana nui o Kekina ʻo ia nō ka hoʻonoho ʻana i nā ʻōnaehana, nā kiʻina hoʻokō, me nā hana lawelawe e hua mai ai he kahua ʻoihana paʻa e kūkulu hou ai. Ua ulu kona mākaukau ma ka hana ʻana ma kekahi mau hui ʻauhau kaulana ma ka manakia a hoʻolaukaʻi ʻana i nā pilina kūloko a kūwaho hoʻi e ulu ai lākou me nā lawelawe maikaʻi no ka hui. ʻO kāna hana ma ka hoʻoulu ʻana i ka nui ʻike o ka hui, ka hoʻokele kālā a me ka hoʻoulu ʻana i nā alakaʻi kona mau ikaika e hoʻopaʻa ai i ke kahua o ka ʻAha Pūnana Leo ma kona kūlana luna hoʻokō hou.
ʻAʻohe mea e naʻi ana i ko Kekina ʻiʻini nui e lilo ka ʻAha Pūnana Leo i ʻoihana paʻa naue ʻole, koe naʻe hoʻi kona ʻiʻini e ola ai ka mauli ola Hawaiʻi no ko nā hanauna o ko mua aku. ʻIke hoʻi ʻo K. Sean i ke kūlana ola a ō mau o ka ʻAha Pūnana Leo he koʻikoʻi no ka hoʻoholomua me ke kākoʻo ʻana i ke kō o ka nuʻukia “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.”
Hānau a hānai ʻia ʻo K. Sean ma Waialua, Oʻahu a ke noho nei ʻo ia me kāna wahine ma Honolulu. He pukana ʻo ia no ke Kula ʻo Iolani a he kēkelē laepua kāna mai ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa a me kekahi kēkelē laeoʻo mai ke Kulanui ʻo Kaminaka o Honolulu.